Sự tăng giảm lãi suất ngân hàng có liên hệ mật thiết tới sự biến động giá của chứng khoán. Trong đó thể hiện rõ nhất là sự tăng giảm giá trị cổ phiếu và trái phiếu.
Thông thường khi đưa tin Ngân hàng trung ương tăng lãi suất , các bản tin trên các phương tiện thông tin đại chúng sẽ đưa tiếp tin giá trái phiếu giảm.
Giả sử mới hôm qua bạn mua 1.000.000 đồng trái phiếu nhà nước với lãi suất cố định là 11% mỗi năm, có nghĩa bạn trông chờ sang năm bạn sẽ có trong tay 110.000 đồng tiền lãi.
Thế nhưng hôm nay, sau khi lãi suất chung tăng, có nghĩa ngày này sang năm, để có 110.000 đồng, bây giờ bạn chỉ cần bỏ ra ít hơn 1.000.000 đồng để mua trái phiếu. Như vậy việc tăng giảm lãi suất sẽ có tác động khá lớn đến nhiều nhà đầu tư.
Với các trang báo tài chính, tin tăng giảm lãi suất luôn luôn là tin quan trọng nhất. Mỗi khi ngân hàng trung ương tuyên bố tăng hay giảm lãi suất, các báo chuyên về kinh tế đều đưa thành tin trang nhất, kèm theo nhiều bài phân tích tác động của nó với thị trường.
Thế nhưng trong thực tế nếu nhiều chuyên gia kinh tế dự báo ngân hàng trung ương sẽ tăng lãi suất trong thời gian tới, các báo đưa tin và giá trái phiếu ắt sẽ sụt trước khi có quyết định tăng lãi suất thật sự.
Lãi suất tăng cũng rất có thể dẫn đến thay đổi tỷ giá hối đoái . Đồng tiền có lãi suất tăng sức mạnh lên so với các ngoại tệ khác.
Giả sử nước Anh tăng lãi suất đồng bảng Anh, những nhà đầu tư có thể nghĩ đến chuyện đầu tư vào đây bằng cách gửi tiền vào ngân hàng để hưởng lãi suất cao hay mua trái phiếu đang giảm giá.
Họ phải đổi từ tiền mình sang đồng bảng Anh để đầu tư nên rất có khả năng đồng bảng Anh lên giá. Vì vậy mới có chuyện nước này hay nước kia tăng lãi suất để ngăn chặn sự sụt giá của đồng tiền nước mình.
Lãi suất tăng cũng có nghĩa chi phí vay vốn đầu tư sản xuất sẽ cao hơn, lợi nhuận công ty sẽ giảm vì vậy các nhà sản xuất phải tính toán lại, không còn mặn mà chuyện vay vốn làm ăn.
Vì thế mới có tin ngân hàng trung ương Trung Quốc tăng lãi suất để giảm bớt đà phát triển quá nóng của nền kinh tế.
Giả thử bạn vay tiền ngân hàng để mua nhà trả lãi theo tháng mà lãi suất thường thả nổi theo thời kỳ . Nay lãi suất tăng, có nghĩa khoản tiền phải trả cho ngân hàng hàng tháng bỗng tăng lên, thu nhập dành cho chi tiêu sẽ giảm.
Kèm với chuyện vay tiền để chi tiêu hay mua sắm bằng thẻ tín dụng đều phải trả lãi cao hơn, lãi suất tăng như thế hàm ý chi tiêu toàn xã hội sẽ giảm. Ngược lại, giảm lãi suất cũng là biện pháp nâng sức mua của xã hội.
Trong tài chính, có khái niệm giá trị cơ hội của đồng tiền . Chẳng hạn bạn có thể gửi tiền vào ngân hàng hưởng lãi suất 10%/năm và hoàn toàn yên tâm sang năm 1.000.000 đồng gửi hôm nay đương nhiên thành 110.000 đồng.
Nếu quyết định dùng 1.000.000 đồng này đầu tư vào chuyện khác, có nghĩa là bạn bỏ đi giá trị cơ hội mà nó có sẵn.
Vì vậy, nếu mua trái phiếu, cổ phiếu hay trực tiếp sản xuất, bạn đều nghĩ đến một giá trị tăng thêm cho đồng tiền cao hơn giá trị cơ hội của nó - trong trường hợp này là 10%/năm.
Vì thế, tăng lãi suất tức là tăng mức lợi nhuận mà nhà đầu tư hay người tiết kiệm đơn thuần nghĩ họ phải hưởng từ khoản tiền đầu tư của mình. Dù cơ chế hoạt động phức tạp hơn, lãi suất tăng sẽ rất có khả năng làm giảm giá các loại cổ phiếu trên thị trường.
Người mua cổ phiếu của công ty mới niêm yết thường trông chờ cổ tức thấp thôi. Nhưng đổi lại, họ mong giá cổ phiếu sẽ tăng trên thị trường chứng khoán. Giả sử một người mua cổ phiếu có cổ tức chừng 4% và giá trị cổ phiếu tăng chừng 10% sau một năm.
Cộng lại, người đó sẽ hưởng chừng 14% trên số tiền bỏ ra đầu tư mua cổ phiếu - cao hơn lãi suất giả định 10% nói ở trên.
Tuy nhiên, khi lãi suất tăng kéo theo lãi suất trái phiếu tăng chắc chắn người ta sẽ trông đợi lợi nhuận có được từ việc mua cổ phiếu sẽ phải cao hơn mức 14% đề bù vào những rủi ro của cổ phiếu so với trái phiếu.Trước mắt giá cổ phiếu phải giảm để nâng mức lợi nhuận này.
Việc tăng giảm lãi suất có nhiều tác động trực tiếp đến thị trường như thế, cho nên các bản tin tài chinh khi đưa tin về lãi suất hay ý kiến một chuyên gia về lãi suất thường đưa ra những mối liên kết mà đối với họ thì như chuyện 2 cộng 2 là 4, nhưng với chúng ta rất xa nhau và rất khó hiểu.
Tương tự, khi nói đến những giải pháp để giải quyết một vấn đề cụ thể nào đó của nền kinh tế, họ thường đưa ra những khuyến cáo liên quan đến lãi suất cũng khó hiểu không kém. Những liệt kê chưa đầy đủ ở trên hy vọng sẽ giúp người đọc tạo được mối liên kết dễ dàng hơn.