Với các nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư dài hạn, cổ tức là một thu nhập rất quan trọng từ việc sở hữu cổ phiếu của một công ty.
Quyết định chia cổ tức là do ban giám đốc của công ty đưa ra. Chẳng có gì bắt buộc một công ty phải trả cổ tức cho cổ đông, cho dù nếu trong quá khứ nó đã từng làm vậy.
Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư lại coi một mức cổ tức ổn định là thước đo quan trọng cho một cổ phiếu tốt, vì vậy hầu hết các công ty đều phải phân vân nếu họ có ý định giảm hoặc không chia cổ tức.
Người ta có thể chia cổ tức dưới nhiều dạng khác nhau, nhưng phổ biến nhất là chia cổ tức bằng tiền mặt hoặc bằng cổ phiếu. Nhưng điều hay gây rắc rối ở đây không phải là cổ tức được chia thế nào, chia bao nhiêu mà vấn đề là cổ tức được chia khi nào?
Có bao nhiêu ngày liên quan đến việc chia cổ tức?
Là một người tham gia vào thị trường chứng khoán, chắc hẳn bạn đã từng lúng túng khi gặp phải rất nhiều khái niệm liên quan đến ngày trả cổ tức của một công ty: ngày công bố cổ tức, ngày giao dịch không hưởng cổ tức, ngày khóa sổ, ngày thanh toán cổ tức.
Thật may mắn, vì nếu là nhà đầu tư, bạn chỉ cần quan tâm đến 2 ngày: ngày ngày giao dịch không hưởng cổ tức và ngày thanh toán. Nắm vững đặc điểm của hai ngày này đã là đủ với một nhà đầu tư. Còn từ góc độ của công ty, ngày khóa sổ và ngày thanh toán là những mốc quan trọng.
Qui định T+3 về ngày thanh toán và ngày khóa sổ
Theo qui định T +3 : nhà đầu tư chỉ có thể nhận được chứng khoán (nếu là người mua) hoặc tiền (nếu là người bán) trên tài khoản của mình tại CTCK sau 3 ngày làm việc (T+3) kể từ ngày mua bán.
Đây là một qui định mang tính quốc tế mà hầu hết các thị trường chứng khoán trên thế giới đều áp dụng, trong đó có cả Việt Nam.
Khi một công ty công bố việc chia cổ tức, thì ngoài số cổ tức được chia trên mỗi cổ phiếu, nó còn công bốngày khóa sổ (books closing date) hay còn gọi là ngày ghi nhận (record date). Tất cả các cổ đông có tên trong sổ đăng ký cổ phần của công ty vào ngày đó sẽ được chia cổ tức.
Nhưng để có tên trong sổ đăng ký cổ phần vào ngày đó, các nhà đầu tư phải mua cổ phiếu từ ít nhất là 3 ngày làm việc trước đó. Đó chính là ý nghĩa của qui định T+3 trong trường hợp này.
Khi các nhà đầu tư mua cổ phiếu thông qua một người môi giới, ngay khi giao dịch ấy được thực thi thì nhà đầu tư đó đã trở thành người sở hữu về mặt kinh tế đối với cổ phiếu đó, và phải chịu mọi rủi ro, lãi lỗ có thể xảy ra đối với các biến động giá của nó.
Tuy nhiên, ngày mà giao dịch ấy thực sự được thực hiện, về mặt vật lý, khi tiền được chuyển từ tài khoản của người mua sang tài khoản người bán, và người mua thực sự nhận được cổ phiếu là 3 ngày làm việc sau ngày khớp lệnh nói trên.
Khoảng thời gian này cho phép những người có nhiệm vụ thực thi các lệnh giao dịch loại bỏ mọi trục trặc và tranh chấp trước ngày giao dịch thực sự. Vì vậy, để có thể trở thành người nắm giữ cổ phiếu vào ngày khóa sổ, và nhờ đó, có quyền được nhận cổ tức, nhà đầu tư cần phải mua nó ít nhất 3 ngày trước đó.
Để tránh cho nhà đầu tư phải tự mình làm những phép tính toán phức tạp đồng thời có thể mắc sai sót, đặc biệt khi mà khoảng thời gian 3 ngày này có dính dáng đến những ngày nghỉ lễ thì thông thường, chính sàn giao dịch sẽ làm tất cả những việc đó.
Sau khi công ty công bố ngày khóa sổ, sàn giao dịch sẽ thông báo cho toàn bộ thị trường về ngày mà các nhà đầu tư cần phải mua cổ phiếu trước đó để được hưởng cổ tức.
Ngày giao dịch không hưởng cổ tức
Ngày giao dịch không hưởng cổ tức là ngày mà nếu bạn mua cổ phiếu vào hoặc sau ngày đó thì bạn sẽ không được hưởng cổ tức của lần chia đó (dĩ nhiên điều này chẳng ảnh hưởng gì đến quyền nhận cổ tức của bạn 1 năm sau đó, nếu bạn còn giữ cổ phiếu đó!)
Vì vậy, một điều quan trọng đối với nhà đầu tư là phải nắm được ngày đặc biệt này. Theo qui định T+3 nói trên thì ngày giao dịch không hưởng cổ tức được hiểu là 2 ngày trước ngày khóa sổ.
Vào ngày giao dịch không hưởng cổ tức, giá cổ phiếu sẽ sụt xuống một khoảng xấp xỉ với giá trị phần cổ tức được chia. Nhưng mọi thứ đều công bằng bởi vì bạn sẽ được bù đắp bằng chính số cổ tức ấy trong 1,2 tuần sau đó.
Vì vậy, đừng có bi lụy chỉ vì cổ phiếu của bạn đã bị sụt mất vài % chỉ sau có 1 đêm. Tất nhiên, không có gì là tuyệt đối cả, giá cổ phiếu sẽ sụt xuống có thể nhiều hơn hoặc ít hơn số cổ tức được chia một chút, tùy thuộc hoàn toàn vào các yếu tố hàng ngày hàng giờ vẫn ảnh hưởng đến giá của nó.
Ví dụ: ngày 15/3/2007 công ty Cổ phần đồ hộp Hạ Long (CAN) công bố sẽ chia cổ tức 2000 đ/cp, ngày công ty chính thức khóa sổ là 31/3/2007, như vậy vào ngày 31/3, tất cả các cổ đông có tên trong sổ đăng ký cổ đông của công ty sẽ được quyền nhận cổ tức.
Vì Việt Nam cũng áp dụng qui định T+3, nên ngày giao dịch không hưởng cổ tức là 29/3/2007. Những nhà đầu tư nào mua cổ phiếu CAN từ ngày 29/3 trở đi sẽ chỉ trở thành cổ đông chính thức của CAN từ 1/4/07 trở đi, cho nên không được quyền hưởng cổ tức lần này.
Giả sử đây là thông tin duy nhất ảnh hưởng đến cổ phiếu của CAN thì giá của nó vào 29/3 sẽ giảm tương ứng từ 30.000 đ/cp xuống còn 28.000/cp.
Ngày cuối cùng có liên quan đến việc chia cổ tức là ngày thanh toán, ngày mà công ty tiến hành việc thanh toán (tiền, hoặc cổ phiếu) cho cổ đông của mình. Thông thường thì việc thanh toán thực tế này diễn ra một vài tuần sau ngày khóa sổ.
Một cơ hội kiếm lời tuyệt vời ?
Khi mà không ít các nhà đầu tư vẫn hay lúng túng trước những thời điểm đặc biệt như thế này thì chẳng có gì là ngạc nhiên khi người ta có hẳn một chiến lược riêng để khai thác điểm yếu ấy.
Chiến thuật ấy được gọi là "đánh cắp cổ tức" - (stripping dividend) thông qua việc mua một cổ phiếu ngay trước ngày giao dịch không hưởng cổ tức, thu cổ tức và các khoản hoàn thuế ưu đãi liên quan, rồi bán đi ngay sau đó.
Nếu cổ phiếu giảm giá ít hơn khoản cổ tức được chia, nhà đầu tư sẽ dễ dàng kiếm được lợi nhuận. Nhưng thật không may là thị trường chứng khoán lại không có thói quen cho không ai cái gì, chẳng có gì đảm bảo cho nhà đầu tư là điều ngược lại không xảy ra.
Còn về khoản hoàn thuế ưu đãi thì sao? Theo hệ thống thuế của một số nước (Australia, New Zealand), để tránh việc đánh thuế hai lần lên số cổ tức của nhà đầu tư (trước đó đã phải chịu thuế thu nhập doanh nghiệp), cơ quan thuế thường cho phép hoàn thuế với phần mà công ty đã nộp.
Ví dụ : 1 công ty có lợi nhuận $20/cp. Công ty này phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp 30% ~ $6/cp. Công ty chia cổ tức 50% số lợi nhuận. Như vậy nhà đầu tư nhận cổ tức ($7/cp) và anh ta sẽ được cơ quan thuế hoàn lại số thuế tương ứng $3 để có thu nhập đủ $10/cp, số tiền này sau đó mới được tính vào thu nhập chịu thuế của cá nhân.
Nhà đầu tư có thể lợi dụng qui định này để chiếm lấy phần hoàn thuế này rồi bán ngay cổ phiếu đó đi. Tuy nhiên, vấn đề không đơn giản như vậy.
Cơ quan thuế các nước này còn đặt ra một qui định có tên là "qui định 45 ngày", theo qui định này, nhà đầu tư muốn hưởng khoản hoàn thuế trên phải nắm giữ cổ phiếu đó tối thiểu là 45 ngày trước và sau ngày giao dịch không hưởng cổ tức.
Trong suốt thời gian ấy không phải cổ phiếu nào cũng giữ được giá ổn định và số tiền mà nhà đầu tư thu được theo cách này cũng không còn hấp dẫn nữa, ngoài ra còn chưa tính đến các khoản thuế phụ trội khác. Rốt cuộc, những nhà đầu tư kiểu này chỉ tổ làm giàu cho các tay môi giới.
Biên Tập CLB