Việc tách biệt tài khoản của nhà đầu tư với tài khoản công ty chứng khoán được xem là chuyện đương nhiên tại các nước phát triển như ở châu Âu. Nhưng tại Việt Nam, các công ty chứng khoán vẫn đang tìm kiếm lợi ích từ đây.

Theo Điều 50, Thông tư 210/2012/TT-BTC, Công ty chứng khoán có quyền lựa chọn tách bạch tài khoản tiền gửi nhà đầu tư dưới dạng tài khoản tổng hoặc từng tài khoản riêng biệt. Tuy nhiên có vẻ như hầu hết các công ty chứng khoán, đặc biệt là nhiều công ty chứng khoán lớn vẫn chưa muốn tách bạch tài khoản đến tận chân khách hàng.

Tài khoản Tổng là gì?

Không phải tất cả nhà đầu tư đều biết sự khác biệt giữa tài khoản Tổng và tài khoản tách biệt. Tài khoản Tổng là tài khoản tiền gửi nhà đầu tư nhưng đứng tên công ty chứng khoán. Hầu hết các công ty chứng khoán sử dụng hệ thống phần mềm tách tiểu khoản cho từng khách hàng. Vì vậy, khi khách hàng nộp tiền mua chứng khoán, thường sẽ phải ghi số tài khoản, tên ngân hàng và đặc biệt tên người thụ hưởng hay tên tài khoản chính là tên của công ty chứng khoán, còn nội dung nộp là nộp vào tiểu khoản của nhà đầu tư.

Trong giao dịch nói trên, về mặt pháp lý, chủ sở hữu tài khoản là công ty chứng khoán không phải nhà đầu tư. Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư vẫn lầm tưởng rằng họ đang sử dụng tài khoản tách biệt mà thực tế là sử dụng tài khoản Tổng đứng tên công ty chứng khoán.

Tài khoản tách biệt là gì?

Tài khoản tách biệt là tài khoản tiền đứng tên nhà đầu tư tại một ngân hàng thương mại có liên kết với công ty chứng khoán. Vì đây là tài khoản tách biệt đứng tên sở hữu của nhà đầu tư nên việc nộp tiền hay rút tiền giống như một tài khoản ngân hàng bình thường, thậm chí là sử dụng các dịch vụ khác của ngân hàng như ATM, internet banking, thẻ visa, thanh toán online…

Hiện tại cũng khá nhiều công ty chứng khoán sử dụng tài khoản tách biệt cho nhà đầu tư, tuy nhiên, phần lớn các công ty chứng khoán lớn đều vẫn sử dụng tài khoản Tổng.

"Chết" vì tài khoản Tổng

Có khá nhiều bài học đắt giá đối với nhà đầu tư khi sử dụng tài khoản Tổng của công ty chứng khoán, đặc biệt là một số công ty chứng khoán có quy trình kiểm soát lỏng lẻo. Do đây là tài khoản đứng tên công ty chứng khoán nên việc bị chiếm dụng vốn hoặc bị xoay vòng vốn bởi công ty chứng khoán là điều khó tránh khỏi. Khi phát sinh giao dịch trên tài khoản tài khoản Tổng, nhà đầu tư không được biết. Điều này đã từng xảy ra như tại Công ty Chứng khoán SME, Công ty Chứng khoán Tràng An…

Với tài khoản tổng, các công ty chứng khoán sử dụng tiền của nhà đầu tư để gửi tiết kiệm, để cho vay margin, để ứng tiền cho các nhà đầu tư khác nhau là có thể. Vì vậy, khi một giao dịch bị lỗi, nếu công ty chứng khoán mất thanh khoản, tiền của một số nhà đầu tư có khả năng không cánh mà bay.

Cũng trường hợp khác với tài khoản tổng, nhân viên môi giới lợi dụng sơ hở của công ty để trục lợi. Điển hình đã từng xảy ra tại Công ty Chứng khoán Beta và nhà đầu tư vẫn gặp may khi công ty này có khả năng bồi thường cho nhà đầu tư.

Tài khoản Tổng hấp dẫn Top 10 công ty dẫn đầu thị phần môi giới trên HOSE?

Hầu hết các công ty chứng khoán đều muốn sử dụng tài khoản Tổng vì lợi ích vô cùng to lớn của nó đem lại. Một trong những lợi ích lớn nhất chính là việc sử dụng tiền của nhà đầu tư chưa sử dụng đem cho nhà đầu tư khác vay qua dịch vụ margin hoặc ứng trước, thậm chí là gửi tiết kiệm.

Nguồn: Số liệu Báo cáo tài chính các công ty

Chuyên viên phân tích ngành chứng khoán cho rằng, lợi ích đem lại từ tài khoản Tổng quy ra tiền có thể lên đến hàng chục, thậm chí cả trăm tỷ mỗi năm. Chính vì vậy mà các công ty chứng khoán luôn khuyến khích khách hàng sử dụng tài khoản Tổng, với lý do… dễ dàng giao dịch.

Soi báo cáo tài chính của 10 công ty chứng khoán top đầu môi giới trên HOSE cho thấy 10 công ty chứng khoán này đều đang quản lý lượng tiền khá lớn của nhà đầu tư. Tại ngày 31/03/2015 lượng tiền ký quỹ của nhà đầu tư tại đây là 5.236 tỷ đồng, chiếm gần 50% tổng số dư tiền của 10 công ty chứng khoán này.

3 công ty chứng khoán có số dư tiền gửi lớn nhất là CTCP Chứng khoán Sài Gòn (SSI), CTCP Chứng khoán Tp. Hồ Chí Minh (HSC); CTCP Chứng khoán VnDirect (VND) có số dư tiền của nhà đầu tư gần 2.666 tỷ đồng chiếm khoảng 48% đang có tổng lợi nhuận trước thuế từ kinh doanh nguồn vốn là 68 tỷ đồng.

Dĩ nhiên, tài khoản tách biệt an toàn hơn tài khoản Tổng gấp nhiều lần, dù công ty chứng khoán đó là lớn hay nhỏ, và quản lý rủi ro tốt hay không tốt. Đứng tên tài khoản của chính mình luôn tốt hơn so với việc để người khác đứng tên tài sản của mình.

Theo ông Vicente Nguyen, Giám đốc điều hành của HVS Vietnam, việc sử dụng tài khoản Tổng như là việc để người khác đứng tên sổ đỏ miếng đất mà thuộc sở hữu của mình dù người đó là người được tin tưởng và thân thiết thì rủi ro là vẫn rất lớn đối với nhà đầu tư. Tài sản của mình nên phải đứng tên mình.